Conflicten en pubers

Op het moment dat ik achter de laptop zit voor het schrijven van een nieuwe blog word ik gebeld door mijn zoon. “Ik ben verwijderd uit de les”, hij geeft een uitleg en vindt dat het onterecht was. Nog geen halve minuut later word ik gebeld door de desbetreffende docent. “Ik heb uw zoon helaas net verwijderd uit de les” en ze geeft een uitleg over waarom dat nodig was. 

Vervolgens heb ik een leuk telefoongesprek met deze docent, die aangeeft dat ze een verschil van mening had met mijn zoon over het werk en dat hij maar in discussie bleef daarover. Uiteindelijk heeft ze ‘m eruit gezet. Wat ik ergens wel kan begrijpen als je met 20 pubers in een klas te maken hebt. Klaar is dan ook gewoon klaar lijkt me zo of het nu rechtvaardig is of niet, iets waar mijn zoon al zijn hele leven wat moeite mee heeft (zeker als het oneerlijk voelt voor hem).

De titel voor deze blog was eigenlijk “leiders en conflicten” maar door dit telefoongesprek veranderd mijn aandacht en mijn inspiratie. Conflicten met pubers vraagt ook iets van leiderschap, of eigenlijk heel veel leiderschap. Interessante materie als je het mij vraagt. Een vraag die me daarbij bezighoudt is 'welke plek krijgt conflict in het onderwijssysteem'. 

Ik las vanmorgen “leiders zien verschil als brandstof voor ontwikkeling” (uit ‘de tekens verstaan’, een uitgave van Phoenix opleidingen). 

Daar ben ik het mee eens. Mijn basis visie is ‘conflicten zijn een bron voor ontwikkeling en groei, mits ze op een constructieve manier benaderd worden’.

Een verschil van mening daagt je uit en houd je scherp. Het hanteren van verschil, het tolereren van het ‘andere’ is wel een uitdaging omdat het ons ook confronteert met dat het anders kan. Dat onze manier van denken en doen misschien niet zaligmakend is. 

Macht versus behoefte

Dan ligt de verleiding op de loer om verschil te reduceren door het gebruik van macht.  In plaats van samen te leren van constructieve wrijving wordt verschil opgeheven door bijvoorbeeld: ‘we doen het op mijn manier! Punt.’ 

De bron voor dominantie is vaak angst en onzekerheid maar ook irritatie en frustratie. Die laatste twee vinden hun oorsprong in je tolerantie m.b.t het anders zijn. In hoeverre accepteer je dat jij anders bent dan de ander en visa versa. Je irriteert je vaak als iets of iemand in de buitenwereld niet is, doet of reageert zoals jij wilt of precies andersom (je irriteert je als iets in buitenwereld je erop wijst dat je eigenlijk niet weet wat je wilt en dat je dat laat bepalen door de ander). 

Je bent in mijn ogen een goede leider als je verschil (en verschil van mening) kunt zien als bron voor ontwikkeling, dan biedt je ruimte aan mensen en hun behoeften.  Maar hoe doe je dat in vredesnaam als docent, als je voor de klas staat met 20 (of meer) pubers! Dat vraagt behalve de lerarenopleiding ook leiderschap en een stevige cursus conflicthantering als je het mij vraagt. 

Helaas wordt er nog iets te veel op basis van macht en straf gewerkt binnen het schoolsysteem (vind ik) maar dat begrijp ik ergens ook wel weer. 

Ik heb zelf namelijk ook een puber, officieel twee.  Mijn zoon van 13 is een puber, mijn dochter van 17 is een soort puber light (voor zover die term bestaat). Ik heb in ieder geval al ontdekt dat het mediation 2.0 is om conflicten met pubers in goede banen te leiden. Wat ik overigens vooral een hele mooie uitdaging vind en geen probleem. Ik heb laatst het boek ‘Help, ik heb een puber!’ (van kluun) gelezen, een heerlijk boek en hij schrijft, heel treffend, een hoofdstuk over conflicten met pubers. 

Ik citeer een paar stukjes: 

“ Laten we er geen doekjes om winden; de tijd van ‘mijn kind eet geen pap’ en ‘mijn kind heeft luizen’ ligt ver achter u. Deze nieuwe fase stelt u voor vraagstukken die een stuk minder overzichtelijk zijn dan een baby die na een potje olvarit zijn romper weer eens onderscheet. Of een kind waarbij u voor de vierder keer met de luizenkam aan de slag moet. De komende jaren zult u met situaties geconfronteerd worden die om andere kwaliteiten vragen. Werd u tot voor kort door uw kind nog gezien als Almachtige, vanaf nu bent u de boksbal. Leuker kunnen we het niet maken, die pubertijd, wel makkelijker. Of beter gezegd: iets minder moeilijk. Daarom heet ik u van harte welkom in het moeilijkste hoofdstuk van het hele ouderschap: conflictbeheersing. 

Maar eerst een woord vooraf. Aan vrijwel elke ruzie ligt een meningsverschil ten grondslag. Uw puber en u zijn het ergens over oneens. 

Kleine en grote meningsverschillen- een ding hebben ze gemeen: stuk voor stuk hebben ze de potentie te escaleren tot een ruzie die uw huis op zijn grondvesten doet trillen. 

…. Soms lopen ruzies in een pubergezin zo gierend uit de hand dast u zichzelf gelukkig mag prijzen dat u noch uw puber die beschikking heeft over een kernwapen… 

.... Maar nu komt het mooie: voor een escalatie van een conflict zijn twee partijen nodig. Het is technisch gezien onmogelijk dat een conflict escaleert als een van de partijen weigert aan het gevecht mee te doen. En dus is er slechts 1 partij nodig om de escalatie te voorkomen of teniet te doen. 

U raadt het al. Die partij bent u. Vandaar dit hoofdstuk.” 

Ik zou nog wel even door willen gaan met citeren uit dit boek maar dat doe ik niet, mocht je een puber hebben    Lees het boek. Echt een aanrader. 

Welke plek heeft conflict in het onderwijssysteem?

Waar het voor mij in dit artikel eigenlijk over gaat is hoe we omgaan met conflicten op (de middelbare) school. Er is een verschil tussen conflicten met pubers en conflicten met volwassenen maar er zijn ook heel veel overeenkomsten. Welke plek krijgt conflict in het onderwijssysteem? Hoe benutten we het conflict in het onderwijs? Dat is een vraag die me al wat langer bezighoudt maar waar ik het antwoord nog niet echt op gevonden heb. In 2018 schreef ik ook een blog over conflicten binnen het onderwijs (ook geïnspireerd op mijn zoon, toen nog geen puber maar een ukkie  ). Lees het artikel hier.

In de samenwerkingen binnen het onderwijs hebben we hoe dan ook te maken met (spannende) verschillen, die vroeg of laat kunnen leiden tot conflicten en een groot conflictpotentieel in zich dragen.  Er bestaat een maatschappelijke behoefte, namelijk dat elk kind de gelegenheid wordt geboden zich te ontwikkelen tot een volwaardig mens. Daarin vinden los van het onderwijs nog meer veel organisaties en zorgprofessionals hun impuls om een bijdrage te leveren. Die bijdrage gaat steeds over samenwerken, samen verschil maken en samen verschillend zijn. Dat verschil kan spannend zijn. 

Omgaan met spanning vraagt een bepaalde presentie, bewustzijn en volwassenheid. Afhankelijk van de mate van bewustzijn en competenties geven we antwoord op situaties die we aantreffen.   

Dezelfde situatie leidt niet bij iedereen tot (hetzelfde) conflictgedrag en dynamiek.   

Bij conflicten zie je dat mensen (nog meer dan anders) proberen hun kwetsbaarheid te bedekken. Dit kan met van alles te maken hebben. Los van de verschillen van mensen (de ene persoon is nou eenmaal kwetsbaarder dan de andere) kun je ook te maken hebben met schaamte, onveiligheid of andere spanningen die kwetsbaarheid tonen extra moeilijk maken. 

Docenten hebben in het ideale plaatje o.a. als taak deze dynamiek bespreekbaar te maken op een manier die voor alle partijen acceptabel is en veilig voelt, het spannende gesprek voeren.  Dit veronderstelt ook bewustzijn van en kennis over conflictdynamieken en het vraagt een doorleeft inzicht in je eigen dynamiek. Wat heb je geleerd in je gezin van herkomst? Hoe heb je je leren verhouden tot autoriteit? Wat is je ervaring met in- en uitsluiting? Iedereen loopt de kans om, als het emotioneel lastig wordt, terug te vallen op hun aangeleerde manieren in het omgaan met deze vragen. Dat geldt dus ook voor docenten. Extra kennis op het gebied van conflictdynamieken maakt emotionele reacties als het ware schoon of schoner van ‘eigen gedoe’. Dat zou mooi zijn maar is niet vanzelfsprekend. 

Als mediator, conflictcoach en trainer ben ik dagelijks bezig met het begeleiden, faciliteren, inspireren en overdragen van kennis op het gebied van conflicten. Als moeder probeer ik het gezegde “praktice what you preach” zoveel mogelijk toe te passen, wat overigs niet altijd lukt, dat vraagt dus om een moedig gesprek met mijn zoon als hij straks thuis komt van school. Waar we allebei heel goed in zijn ;-).

Zou je meer willen leren over het omgaan met conflicten?

In het nieuwe jaar starten bij de caleidoscoop leertrajecten (waar ik een van de trainers ben) meerdere compacte basis-trainingen die in het thema staan van conflicthantering. 

De basis training is een open inschrijving en op basis van h ybride leren: een module als e- learning  gevolgd door een klassikale praktijkdag.  Voor meer informatie.

In de basis training leer je o.a.;

• Een conflict zo snel mogelijk te (h)erkennen
• Je krijgt een beter zicht- en bewustzijn op conflicten, hun oorsprong en dynamiek (Begrijpt waarom en hoe het conflict oploopt/ escaleert)  
• Herkent beter wat conflicten en hun dynamiek met jou doen  

Als je vrijblijvend meer informatie wilt of andere vragen hebt m.b.t. dit onderwerp dan  kun je contact met me opnemen. Ik spreek je graag.