Wat is de rol van het GEVOEL in het huidige schoolsysteem?

In deze blog wil ik mijn persoonlijke visie met jullie delen. Het gaat dus niet over goed of fout of over de waarheid. Enkel en alleen over mijn kijk op de rol van het gevoel in het huidige schoolsysteem.

De aanleiding van het gevoel

De volgende dag werd mijn dilemma aangestipt door een issue op school met mijn zoon waarbij ik merkte dat ik me boos maakte. Ik ben gaan onderzoeken wat die boosheid nou eigenlijk betekend. Als mediator heb ik geleerd andere te helpen bij het ordenen van hun denken en doen (in conflict). Ik weet dat emoties daar een belangrijke richtingaanwijzer zijn. Deze vaardigheid om te ordenen kan ik gelukkig ook bij mezelf toepassen.

Mijn gevoel

Die boosheid wil niet dat ik mezelf laat meeslepen, die boosheid wil iets duidelijk maken. Mijn kinderen zijn mijn dierbaarste bezit, wanneer het hun niet goed vergaat maakt me dat kwetsbaar en daar ben ik me bewust van. Maar wat maakt mij boos? Ik heb mezelf die vraag gesteld.

De strijd die mijn zoon, met grote regelmaat, lijkt te hebben met school maakt me boos. Een strijd over zin en onzin en over de regels en de mogelijkheden. Misschien wel de strijd van deze tijd. De behoeften en toezeggingen op een meer individueel gestuurd onderwijs, ieder zijn eigen leerniveau en de belabberde uitvoering daarvan op veel vlakken. We blijven niet meer zitten, we gaan niet meer naar het speciaal onderwijs en iedereen is gelijk maar wel alleen binnen de regels van het systeem en met de middelen die we hebben. Die strijd maakt mij boos.

Gevoel van boosheid

Want wat betekend een echte individuele leerweg? Als die er was dan zou er toch niemand meer een 3 voor een toets kunnen halen op de basisschool? Dit is geen verwijt want ik snap en herken de worsteling. Wat ik zie is een veranderende tijd waarin de meeste (school)systemen niet mee kunnen. Je kunt als overheid en school wel willen gaan voor verandering en ‘nieuwe’ normen en waarden maar wat als de capaciteit er (nog) niet naar is? Dat vertaalt zich in boosheid. Boosheid van kinderen, boosheid van ouders en boosheid van leraren. Logisch!

We zijn gelijk maar wel alleen als we gehoorzamen aan die regels. En natuurlijk kom je die ‘gelijkheid’ overal tegen, we zijn op veel plekken alleen gelijk binnen de regels die we met elkaar hebben afgesproken en alles wat daarbuiten valt is toch nog steeds afwijkend. Eerder was ik me hier in het onderwijs minder bewust van omdat het in mijn directe omgeving minder speelde. In ieder geval minder mijn aandacht vroeg. Daar waar voorheen het schoolsysteem voor mij nog prima functioneerde (mijn dochter heeft acht jaar basisschool zonder enig verzet doorlopen en gaat over een paar maanden naar de middelbare school) doet het dat nu niet meer. Mijn boosheid weerspiegelt dit. En die boosheid zie ik bij meer mensen. Het leeft, in de wandelgangen en in de media.

Conflict als ontwikkelingsvraagstuk

Ik heb als mediator de visie ontwikkeld dat een conflict een zelfsturing- en ontwikkelingsvraagstuk is. Mijn boosheid, die collectief ook leeft, is een conflict te noemen en dus ook een ontwikkelingsvraagstuk in mijn ogen. Er zit verandering aan te komen, dat kan niet anders. Mijn gevoel heeft me geholpen dat inzichtelijk te maken.

Afgelopen woensdag had ik een opleiding dag waarin de filosoof A. Cornelis en zijn kennistheorie/ filosofie over hoe mensen zich ontwikkelen, hoe leren zich ontwikkelt ter sprake kwam. Een interessante theorie die voor mij wel klopt en past binnen dit onderwerp. Ik wil een klein stukje met jullie delen.

Wat hij o.a zegt is dat kinderen worden geboren met de geschiedenis van de wereld en de toekomst. “We kennen op een aangeboren manier het verleden en ook de toekomst alleen die toekomst is nog niet uitgewerkt, we kennen de toekomst met ons gevoel” zegt hij.

Een aantal citaten:

“Het gevoel heeft kennis van jouw verborgen programma en geeft een terugkoppeling over ontwikkeling (mogelijkheden) in relatie tot je omgeving”
“Het is maar een idee, een illusie, dat we een ander kunnen sturen. Je kunt alleen jezelf sturen.” “De lust van het leerproces vertelt dat je op het goede pad zit”

Maar wat als die lust voor het leerproces er niet is? Mijn zoon van negen wil niet naar school. Hij ziet school als het verpesten van zijn leven en als een gevangenis (zijn eigen woorden). Het kost me elke dag opnieuw moeite om hem naar school te krijgen en op school zien ze; het ontbreekt hem aan de wil en daar loopt hij vast.

We moeten soms ook dingen doen die we niet willen! Zo zit het leven nou eenmaal in elkaar… Het zou er fraai uitzien als we allemaal alleen nog maar de dingen doen de we leuk vinden.

Luister naar je gevoel

Ook ik zeg deze dingen tegen mijn zoon, maar ergens loop ik nu vast. Er klopt iets wel en er klopt iets niet. Ik leer mijn kinderen dat ze moeten luisteren naar hun gevoel maar wat als dat gevoel niet past in de geldende normen en waarden? Ik kom mezelf keihard tegen als moeder. De ruimte die ik mijn zoon heb gegevens om zijn eigen autonome zijn te ontwikkelen zit hem nu in de weg. Ik heb hem te veel ruimte gegeven. Hij kan en mag niet zelf bepalen want daar is hij nog te jong voor. Ik heb hem geleerd dat iedereen gelijk is. Maar nu denkt hij dat hij gelijk is met de juf en dat is hij niet. Heb ik nu gefaald als ouder? Mijn dochter heb ik hetzelfde geleerd maar die ziet het anders. Haar gevoel zegt hele andere dingen. Ik ben hun moeder dus ik moet hun dingen leren. Maar wat precies?

Ik wil mijn zoon nu discipline en doorzettingsvermogen bijbrengen maar mijn kader daarvoor lijkt niet te kloppen met die van hem. En wie weet het beter? Ik of hij? Of de school, het systeem?

De kern van de theorie van de hierboven beschreven filosoof A.Cornelis is te leren denken in drie kennissystemen, drie ‘stuursystemen’ die zich ontwikkeld hebben in de tijd.

• Het natuurlijke systeem, het sociaal regelsysteem en het communicatieve zelfsturing systeem.

Het ene is niet beter of slechter dan het andere, het is een evolutionair model en je neemt alle systemen mee in de tijd. Het zit in de evolutie van de tijd en van de mens. Voor meer informatie over zijn theorie zie o.a. zijn boek: ‘de logica van het gevoel’.

Verandering in de tijd

Als ik zijn theorie naast mijn beeld leg kan ik wel stellen dat een groot aantal van onze kinderen verder zijn in de evolutie van de tijd dan wij. Dat wil zeggen dat hun (verborgen) programma, hun missie verder in de toekomst ligt dan die van ons volwassenen.

Hun gevoel zegt iets over hun verborgen programma en dat botst (soms) nog met de huidige tijd van veel volwassenen en systemen. Zo ook met de huidige schoolsystemen. Het communicatieve zelfsturing systeem waar A. Cornelis het over heeft dat zich nu ontvouwt en zich kenmerkt door zingeving en ruimte geeft voor creativiteit en diversiteit wil tot bloei komen dat zie ik ook.  Zoals bij alle veranderingen gaat dit gepaard met gedoe. Gedoe waar de ene wat meer ‘last’ van heeft dan de andere. Ons gevoel geeft een terugkoppeling.

Dhr. Cornelis benoemde ook dat de 20^e eeuw, de eeuw van gehoorzaamheid was. We hebben in de loop van de 20e eeuw geleerd om waar te nemen op een andere manier dan in de eeuwen daarvoor. Niet de natuur en de instincten waren nog de uitgangspunten maar er ontstond een kenniscultuur. “Ik denk dus ik besta.”  De wijsheid zit in de boeken.. Deze eeuw heeft ons veel welvaart opgeleverd en gezorgd dat we nu in auto’s rijden en slimme computers en mobiele telefoons hebben. Een stap in de ontwikkeling gekenmerkt door structuren, regels, procedures, organisaties en schoolsystemen. Wat we in de 20^e eeuw alleen niet goed geleerd hebben of doorontwikkeld hebben en nu wel nodig hebben is de betekenis van ons gevoel. Wat hebben we geleerd over gevoel in de vorige eeuw? Dat het subjectief is?

Het gevoel

Onze tijd, de 21^e eeuw, heeft denk ik meer begrip nodig over gevoel en emoties en hun functie. Je kunt alleen jezelf sturen en het gevoel is daar een belangrijke richtingaanwijzer. Dan heb ik het niet over alleen doen wat je zelf wilt maar over doen wat nodig is omdat je het nut ervan inziet. Dat echte willen hebben we nodig om verder te ontwikkelen en om te doen wat de bedoeling is. Misschien is die bedoeling van mijn zoon wel iets waar wij de vorm nu nog niet van kennen. Hoe kan ik mijn zoon daarin dan sturen? Doen wat nodig is omdat het goed voelt en als het dat niet doet is het een onderzoek waard is mijn conclusie. Niet zwart en niet wit.