Er zijn veel gebeurtenissen die kunnen leiden tot aangifte bij de politie. Denk aan ruzie tussen buren, geweld binnen de familie, conflicten in het uitgaansleven of ander agressief gedrag. Het zijn altijd omstandigheden waarin één of meer personen zo ver in een conflictsituatie zijn geraakt dat de wet wordt overtreden. In dit soort gevallen kan mediation in strafzaken hulp bieden.
Hoe werkt mediation in strafzaken?
Wanneer een gerechtelijke procedure loopt, kan er een doorverwijzing plaatsvinden naar een onafhankelijke mediator. Daarbij wordt er gesproken met de betrokken partijen, waarbij naast het verhaal van het slachtoffer ook wordt geluisterd naar de ervaringen en het standpunt van de verdachte partij. Het initiatief om door te verwijzen naar een mediator kan vanuit de politie komen, van het openbaar ministerie of de rechter die de zaak in behandeling heeft. Andere partijen zoals de advocaat, een rechtshulpverlener, een slachtoffer en ook de verdachte kan een aanvraag doen tot mediation in strafzaken.
Welke invloed heeft mediation op de gerechtelijke procedure?
Volgens artikel 51h van het Wetboek van Strafvordering zal de justitiële verwijzer rekening houden met de conclusies die voortvloeien uit het mediation traject. In het buitenland wordt er al langer gebruik gemaakt van mediators in strafzaken, de laatste jaren wordt dit ook in Nederland toegepast. Dit proces vindt overigens niet alleen plaats op het moment dat de zaak nog loopt, het is ook mogelijk dat mediation plaatsvindt wanneer de veroordeelde na het uitzitten van de straf weer in de omgeving van de slachtoffer of de slachtoffers terugkeert.
Wanneer doorverwijzen naar een mediator?
Er kan naar een mediator worden doorverwezen wanneer er een aangifte is ingediend, of tijdens een strafzaak die reeds in gang is gezet. Het betreft een doorverwijzing naar een gespecialiseerde mediator die spreekt met alle betrokkenen, en zal trachten onderlinge communicatie weer mogelijk te maken. Hierbij speelt de factor angst vaak een belangrijke rol. Het is aangetoond dat mediation bij strafzaken de kans op herhaling aanzienlijk reduceert. Naast het verleden wordt er ook gesproken over de toekomst. Denk aan het maken van onderlinge afspraken om meer zekerheid voor de betrokkenen te scheppen.
Wanneer de doorverwijzing in een vroeg stadium plaatsvindt, is het mogelijk dat de zaak niet tot vervolging overgaat. Het mediationtraject kan na arrest plaatsvinden, wanneer er een werkbare oplossing gevonden kan worden is het mogelijk dat de officier van justitie besluit om de zaak te seponeren. De advocaat kan verzoeken om een verwijzing naar een mediator, evenals het slachtoffer en de verdachte partij. Eventueel kan er contact opgenomen worden met Slachtofferhulp Nederland voor informatie en begeleiding bij doorverwijzing. Bij de mediation wordt ook schade besproken en mogelijke schadevergoeding die hierbij gepaard gaat. Bij een vordering van zowel immateriële schade als materiële schade kan er een aanvraag ingediend worden bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven wanneer er sprake is van ernstig letsel.
Probleem aanpakken bij de bron
Een conflict kan van kwaad tot erger leiden, dat geldt ook bij aangiftes. Door mediation bij strafzaken toe te passen kunnen problemen in de toekomst voorkomen worden, wat naast rust in de persoonlijke levenssfeer ook leidt tot een verminderde belasting op het justitieel apparaat. De rechtsgang is altijd het laatste middel, het is de uitdaging om een strafzaak indien mogelijk te voorkomen en te werken aan een veilige omgeving voor alle betrokkenen.
Mogelijkheden voor het slachtoffer
Het is mogelijk om een mediationtraject in gang te zetten na aangifte of tijdens een lopende zaak. In dat geval zal justitie afwachten welke mogelijkheden er bestaan om zonder verdere vervolging de kwestie op te lossen. In dit soort trajecten worden er doorgaans twee mediators ingezet. Voor het slachtoffer bestaat er vaak de angst om met de verdachte in contact te treden. Daarnaast kunnen er ook wraakgevoelens meespelen, je wilt immers niet dat de ‘dader’ zijn of haar straf ontloopt. De mediator zal dit soort kwesties uitvoerig met het slachtoffer bespreken, er wordt altijd uitgegaan van het belang dat de slachtoffer heeft in dit traject. Soms bestaat er behoefte aan erkenning van het probleem en een welgemeend excuus, het is ook mogelijk dat (im)materiële schadevergoeding een belangrijk punt is.
Het is niet altijd een oplossing om direct te communiceren met de verdachte, door angst en wantrouwen kan dit onmogelijk blijken. Ook dan zal mediation in strafzaken zekerheid en rust bieden aan het slachtoffer. Wanneer communicatie wel mogelijk is, kunnen prangende vragen beantwoord worden, zoals de motivatie voor het strafbare feit dat gepleegd is. In een vaststellingsovereenkomst kan een eventuele schadevergoeding worden bepaald.
Mogelijkheden voor de verdachte partij
Wanneer het mediationtraject in gang gaat alvorens er een veroordeling heeft plaatsgevonden, dan spreekt men van de verdachte. Na een veroordeling betreft het de dader of veroordeelde. Het is mogelijk voor de verdachte om mediation aan te vragen, daarbij zal deze persoon rekening moeten houden met het verwijt dat wordt gemaakt door het slachtoffer. Verzoeken om mediation is niet hetzelfde als een erkenning van schuld, het getuigt wel van een verantwoordelijkheid om een gelijkwaardige communicatie tussen de betrokken partijen op gang te brengen. Daarbij passeren diverse onderwerpen de revue waaronder de emotionele impact van de zaak, welke afspraken er in de toekomst gemaakt kunnen worden om verdere aangiftes te voorkomen, en mogelijk ook een schadevergoeding wanneer dit relevant is.
Er zijn verschillende uitkomsten die het traject kan opleveren waaronder meer begrip voor de situatie van het slachtoffer. Ook begrip voor de situatie waarin de verdachte zich bevindt kan helpen de communicatie tussen de partijen weer op gang te brengen. Omdat de rechtsgang in een aantal gevallen vermeden kan worden is het zeker een waardevolle optie voor de verdachte persoon.
Mediator voor strafzaken
Mediators bij strafzaken bezitten een inschrijving bij de Raad voor Rechtsbijstand en zijn tevens aangesloten bij de Mediators Federatie Nederland. Er worden specifieke eisen gesteld aan deze mediators. Alle partijen die betrokken zijn kunnen een verzoek indienen voor een mediationtraject. Dit proces wordt officieel erkend en zal in een verdere rechtsgang worden meegenomen. Daarnaast is het in een aantal gevallen mogelijk dat een strafzaak geseponeerd wordt, wanneer dit in het voordeel is voor het slachtoffer in de zaak.
Mocht je vragen hebben naar aanleiding van dit artikel, neem dan gerust contact met mij op!
